لایر شهری بزرگ و تاریخی در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان ملایر و در ۳۸۶ کیلومتری غرب پایتخت و در ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان واقع شدهاست. این شهر دومین شهر بزرگ استان همدان از نظر جمعیت بهشمار میآید. جمعیت ملایر با سه شهرک اقماری نامیله، او، حاجیآباد ۲۸۹۰۰۰ هزار نفر میباشد. ملایر از ترکیب دو واژه مال» و آگر» تشکیل شده که به معنی سرزمین آتش است. همچنین به سرزمین آریاییها نیز تعبیر شدهاست.ملایر از ۵ مرکز استان با نامهای: بیرجند، شهرکرد، یاسوج، سمنان، ایلام، بزرگتر است. همچنین بررسی تپه نوشیجان٬آتشکده و قلعهای باستانی در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر با کاوشهای باستانشناسان در این تپه باستانی سه طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت میدهند. مردم ملایر به زبان فارسی و گویش ملایری تکلم میکنند. شهرداری ملایر در سال ۱۳۱۷ تأسیس و این شهرداری هماکنون دو منطقه دارد. فرمانداری ویژه شهرستان ملایر در این شهر قرار دارد.
ملایر دارای سرانه فضای سبز بالایی است بهطوری که شامل ۴۰ پارک شهری، ۴ پارک جنگی و یک پارک قدیمی به نام پارک سیفیه است. سرانه فضای سبز در ملایر بیش از ۳/۱۴متر مربع است. از جمله آثار دیدنی در ملایر میتوان به پارک سیفیه، یخچال میرفتاح، شهر زیرزمینی سامن دوره اشکانیان، پروژه مینی ورد ملایر، بام ملایر و دریاچه کوثر اشاره کرد.
ملایر دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای معتدل است. وجود روستاها و زمینهای وسیع کشاورزی و باغهای حاصل خیز انگور و فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر با سه مرکز استان و قرارگیری بر سر راههای مواصلاتی اصلی، همچنین گستردگی صنعت مبل و منبت در توسعه ملایر مؤثر بودهاست.
هماکنون این شهر دارای ۱۰ مرکز آموزش عالی است. صنایع و کارخانههای فعال در ملایر در زمینه صنایع چوب و مبلمان میباشد. از رهآوردهای ملایر میتوان به فرش، خشکبار و عسل اشاره کرد.
ملایر بزرگترین تولیدکننده مبل در ایران و بزرگترین صادرکننده مبل و منسوجات چوبی به سلیمانیه میباشد.
همچنین ملایر به عنوان شهر ملی مبل و منبت در لیست شهرهای صنایعدستی کشور و شهر جهانی انگور ثبت شد.
ساختمان رادیو شهر ملایر آماده و تحویل صداوسیما شدهاست و از ۲۲ بهمن ۱۳۹۶ تاکنون به صورت آزمایشی شروع به کار کردهاست.
ملایر از دو واژه مال» و آگر» تشکیل شدهاست. مال به معنی خانه و آگر به معنی آتش است. بنابراین میتوان مالآیر را به معنی سرزمین آتش معنی کرد. امروزه نیز پس از هزاران سال بر روی کوههای شهر در شبهای نوروز آتش روشن میکنند. نظر دیگر بر این است که ملایر از واژگان مال» به معنی خانه و آیر» به معنی آریاییها گرفته شده، یعنی سرزمین آریاییها.
پژوهشهای باستانشناسی در تپه پری ملایر نشانگر دیرینگی دشت ملایر در آغاز دورهٔ تاریخی است. بر پایهٔ یافتههای باستان شناسان در تپه پری ملایر، منطقهٔ ملایر در دورهٔ ایلام قدیم دارای حکومت مستقل محلی بوده که با همسایگان خود روابط اقتصادی، ی و فرهنگی بسیاری داشتهاست. با توجه به نزدیکی مقر حکومت سلسلهٔ دوم ایلام قدیم به منطقهٔ پری ملایر در این عصر روابط نزدیک این منطقه با پادشاهی سیماشکی محتمل به نظر میرسد. سیماشکی یکی از سلسلههای تمدن ایلام و پایگاه ی این سلسله به احتمال فراوان خرمآباد امروزی بودهاست.
شاید بتوان گفت کهنترین سندی مرتبط با این دوره مه در آن به صراحت نام ملایر برده شدهاست را سکههای روزگار ساسانی دانست که نام Malayir بر روی آن دیده میشود.
ملایر پیش از ساسانیان جزو حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی پایتخت آن زمان بودهاست. از حوادث مهمی که در عهد ساسانیان در ملایر اتفاق میافتد مخفی شدن یزدگرد سوم شاه وقت ایران است که پایتختش در شهرستان نهاوند بوده در قلعهای که در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر و بر کوهی که هنوز به کوه یزدگرد مشهور است پنهان میشود.
در ده کیلومتری جاده ملایر به سمت بروجرد کوهی است بنام یزدگرد که آثار قلعهای مخروبه بر آن هنوز باقی است. در تاریخ آمدهاست که یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مداین شکست خورد برای تجدید قوا و جمعآوری لشکر به حوالی ملایر گریخت و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بودهاست. انوج نیز یکی از روستاهای بسیار قدیمی آن میباشد که دارای قلعهای بسیار قدیمی بنام قلعه انوج است که در حال نابودی است. به نظر میرسد این قلعه مربوط به دوره اشکانی باشد.
برابر مدارک موجود مردم ملایر در زمان حملهٔ عربان، دلیرانه از خود مقاومت کردند. ابن شادی (۵۲۰ ه. ق) در مجمل التواریخ و القصص، ضمن شرح جنگ نهاوند مینویسد: جماعتی از شهدای تازیان و از صحابه، بهری از ایشان با جراحت در حدود خوابق و ملایر هرجا افتادهاند و بعضی را در اینجایهای مشهد ظاهر است».
شهر ملایر در زمان افشار از اهمیت به سزایی برخوردار بودهاست. در کتاب خواجه تاجدار آمدهاست که پس از فوت نادر شاه، کریم خان زند ابتدا توانست بر ملایر مسلط شود و در مرحله بعد نهاوند و تویسرکان را فتح کرد. کریم خان زند بعد از غلبه بر مهر علی خان تکلو حاکم همدان موفق شد همدان را به تصرف خود درآورد. او سپس به سراغ اصفهان و گلپایگان رفت و آین دو شهر را تسخیر کرد و بطور موقتی ملایر را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود و سپس پایتخت را به فارس برد.
آنچه در شهر ملایر قابل مشاهده است، در شمال و شمال غرب، بقایای قلعه زندیه و قلعه چوبین بودهاست که هر یک از این دو محله به سمت مرکز شهر کنونی توسعه یافتهاند و به بخش مرکزی تازه ساز شهر وصل میشدند. قاجاریان از اتصال این دو مرکز جمعیتی و ایجاد یک شهر در این نقطه اهدافی داشتند که میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
هستهٔ اولیهٔ شهر ملایر، قلعهٔ بهرام چوبین است. این دژ یکی از پایگاههای مهم نظامی بهرام چوبین سردار نامی خسرو پرویز ساسانی بودهاست. بهرام چوبین مدت کوتاهی هم شاهنشاه ایران شد. قلعهٔ بهرام چوبین در خیابان وفایی ملایر واقع شدهاست و به عنوان هسته اولیهٔ شهر ملایر شناخته میشود. هرچند امروزه با توسعهٔ شهر ملایر، قلعه بهرام چوبین در زیر خیابان و خانههای منطقه مدفون شدهاست، اما در سال ۱۳۵۶ حفاریهایی از سوی دیوید استروناخ در این نقطه انجام شدهاست. پس از آنکه ایل زند دوباره به ملایر وارد شدند، در کنار قلعه چوبین، قلعهای ساختند که بعدها به قلعه زندیه معروف شد.
شهر امروزی ملایر در ۱۲۲۴ هجری قمری به دستور فتحعلیشاه قاجار، توسط فرزند وی محمدعلی میرزا دولتشاه، والی کرمانشاه، بنا نهاده شد و شیخعلی میرزا به پاس قدردانی از دولتشاه، این شهر را دولتآباد» نامید. دولتآباد مرکز ولایت ثلاث بود. اصطلاح ولایت ثلاث در تقسیمبندیهای کشوری دوره ناصرالدینشاه قاجار ایجاد شد و شامل دولتآباد (ملایر)، نهاوند و تویسرکان میشد. ملایر شهری حاکم نشین بود و کلیه دفاتر دولتی و اداری ولایت در این شهر متمرکز بودند.
در این دوره شهرسازی در ملایر تحت تأثیر سبک معماری اصفهانی قرار گرفت و با احداث بلوار و خیابانها سبک تازهای در شهرسازی به وجود آمد که شهر ملایر نیز تا اواخر دوره قاجار تحت تأثیر این سبک قرار داشت.
از جمله خانههای قدیمی ساخته شده در این دوره میتوان به خانه لطفعلی خان، خانه منصوری، خانه بابایی، خانه شیرزادی و خانه محمدباقر محسنی اشاره کرد.
ملایر نسبت به دو شهر نهاوند و تویسرکان شهر تازه تأسیسی بهشمار میآید. با این حال این شهر در دوره قاجار مرکز ولایت ثلاث بود. رونق این شهر در دوران فتحعلیشاه قاجار آغاز شد. توسعه ملایر به شخصی به نام شیخعلی میرزا شیخالملوک سپرده شد، وی در رقابت با برادرش که بر بروجرد، اراک و کرمانشاه سلطه داشت رونق ملایر را آغاز کرد. از جمله دستاوردهای شیخالملوک میتوان به احداث مدرسه، حمام و کاروانسرا اشاره کرد. پس از آن از مردم شهرهای اطراف خواسته شد در ملایر ساکن شوند.
هنگامی که قاجاریان به زمام داری رسیدند، با وصلتی که فتحعلیشاه قاجار با زندیه نمود، در صدد دلجویی زندیه برآمد، شاه ایران در سال ۱۲۲۱ هجری قمری به فرزند بزرگش (شاهزاده محمد علی میرزا) که متخلص به دولتشاه» بود دستور داد در کنار قلعه زندیه شهری کوچک بنا کند و او منطقه بین قلعه چوبین و قلعه زندیه را برگزید. پس از دولتشاه، فتحعلیشاه دیگر فرزندش یعنی شیخعلی میرزا را که از طرف مادر به زندیه میرسید را به حکومت ملایر منصوب کرد. به این ترتیب طرح اولیه شهر ملایر شکل میگیرد.
در آن دوران چهار دروازه در ابتدای چهار ورودی شهر ملایر و نیز برج و باروهای قدیمی در اطراف این دروازهها ساخته شد. در واقع در کنار هر دروازه، یک محله وجود داشتهاست که همه درون برج و باروی شهر (شارستان) قرار داشتهاند. در غرب خیابان امام رضا کنونی دروازهٔ سامن و کاروانسرای شترخواب تقریباً در شرق تکیه امام رضا، برج دروازه سنگی در شمال دروازه سامن و برج خاکریز در خیابان صفرخانی کنونی، برج قلاویز در میدان زندیه، برج خندق در ابتدای خیابان طلوعی و مقابل برج خندق، برج دیگری نیز بود. برج یخچال در خیابان خیام، برج حاج جهان شاد در اول ا، برج آقا جنب مسجد کلهر، برج زورآباد در کنار دروازه زورآباد، برج حسین علی خان در میدان فعلی امام در جای مسجد صفی که بزرگترین بود قرار داشتند. این برجها و دروازهها میتوانند تصویری از دولتآباد اولیه را در ذهن ما ترسیم کنند. برجهای گلی که به هم متصل بودند و در این محدوده هسته اولیه دولتآباد» بزرگترین قصر به نام قصر آیین (بهشت آیین) تقریباً در محل فعلی هلال احمر با مساحتی بسیار و ارتفاعی بلند ساخته شد. در کنار این برج عمارت گوهرالملوک دختر شیخ الملوک بود که به قصر گوهر الملوک معروف بود. همچنین در درون شهر، محلههای زورآباد یا فرح آباد، فراهانی، دولتآباد، زندیه، کهنه، قبِّهایها، امامیها و میدان حکومتی و دیگر تأسیسات شهری مانند بازار، مسجد، حمام، کاروانسرا، دیوانخانه و سربازخانه شکل گرفت. همچنین قناتهای ملایر عبارت بودند از دولتآباد، پارک، موده، بهارستان و جعفرآباد. پس از شیخعلی میرزا، سیف الدوله، ابولقاسم خان نوری، محمد علی خان میرفتاح و جامع قاسم خوانساری در توسعه وگسترش شهر فعالیت داشتند.
ملایر در استان غرب قرار داشت و شهرستانهای فعلی نهاوند و تویسرکان در گذشته و براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۲۶ ه.ش از بخشهای تابعه شهرستان ملایر در استان پنجم کشور بودند که در سال ۱۳۲۸ ه.ش از ملایر منفک و به شهرستان ارتقاء یافتند
ملایر شهری کوهستانی است و در میان رشته کوه زاگرس قرار گرفتهاست. بافت اصلی شهر در جلگهای مسطح ساخته شده و آب و هوایی معتدل کوهستانی دارد.
ملایر در ۴۸ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۰ ثانیه از مبدأ گرینویچ و عرض ۳۴ درجه و ۱۷ دقیقه قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۷۲۵ متر است.
از دیدگاه زمینشناسی ملایر در زون سنندج- سیرجان قرار دارد و کمربند ملایر – اصفهان به عنوان یکی از گسترههای معدنی سرب و روی ایران معرفی شدهاست. بر اساس اظهار سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور کمربند ملایر – اصفهان مهمترین محور روی و سرب ایران است.
پس از اینکه قاجارها بر حکومت مرکزی تسلط یافتند، ایل زند دوباره به ملایر بازگشتند و در چند نقطه از دشت ملایر ساکن شدند، سپس اندک اندک چند دستهٔ مهاجر به ملایر وارد و در این شهر ساکن شدند که مبدأ آنان نهاوند، تویسرکان و اصفهان، فراهان و خوانسار و کشور بحرین بود.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۷۰٬۲۳۷ نفر (۵۲٬۶۹۷ خانوار) بودهاست.
جدول زیر روند رشد جمعیت ملایر را نشان میدهد.
بر حسب آمار دفتر ی استانداری همدان به نقل از مرکز آمار ایران جمعیت و قومیتهای شهرستان ملایر به شرح زیر است مردم اصیل شهرستان ملایر اکثراً فارس هستند که به دلایل مختلف گویش لری در بین آنها کم رنگ ترشده و بیشتر به زبان فارسی با لهجه ملایری تکلم میکنند و اقلیتهای ترک نیز در نواحی شمالی ملایر هستند، ساکن میباشند. بجز ایل زند که مشهور ترینِ قوم لک در منطقه ملایر میباشد مابقی در حدود چند روستا پراکنده شدهاند. البته در ادوار گذشته اقوام زیادی از مناطق مختلف ایران به ملایر کوچ کردهاند.
شهرستان ملایر به خاطر موقعیت جغرافیاییاش از دیرباز میزبان اقوام گوناگون بودهاست و از این روی گویشهای گوناگونی در آن به وجود آمدهاست که مهمترین آنها میتوان به فارسی و گویش ملایر میتوان اشاره کرد.
گویش ملایری گویشی است که مردم شهرستان ملایر به آن تکلم میکنند. این گویش از گویشهای زبان فارسی و به گویش پارسی میانه نزدیک است.گویش ملایری گویشی است که مردم شهر ملایر مرکز شهرستان ملایر به آن سخن میگویند. فرهنگستان زبان و ادب فارسی این گویش را پارسی میانه میدانند.دائرةالمعارف بزرگ اسلامی هم در مقالهٔ فارسی ملایری و کتاب گویش ملایری به بررسی ساختار این گویش پرداختهاند.رودیگر اشمیت نیز معتقد است این گویش به پارسی میانه نزدیک است. در کتاب دانشنامهٔ ملایر گویش ملایری در دنباله زبان مادی بهشمار آمدهاست.
دین بیشتر مردم ملایر اسلام و مذهب آنان شیعه دوازده امامی است. در ملایر اقلیتهای مذهبی نیز وجود دارد. در گذشته شمار زیادی یهودی در ملایر زندگی میکردند که بعد از انقلاب اسلامی بیشتر آنها به اسراییل مهاجرت کردهاند. در گذشته کلیسای ارامنه ملایر در ملایر وجود داشتهاست. در شهرستان ملایر چهار کلیسا وجود داشته که اکنون تنها ویرانههای آنها باقی ماندهاست. این کلیساها عبارتند از:
ضمناً در این شهر چهار منطقه ارمنینشین بودهاست که از کلیساهای آنها اطلاعی در دست نیست.
شهر ملایر دارای سه پایانه مسافربری میباشد:
پایانهٔ بزرگ ملایر در میدان استقلال واقع شده، این پایانه دارای مساحتی معادل ۲۱۰۰۰۰مترمربع است. سرویسدهی این پایانه به تمام نقاط کشور (برون استانی) است.
پایانهٔ غرب یا ترمینال همدان در میدان انقلاب بلوار بهشتی جنب فرمانداری واقع شده که دارای مساحتی معادل ۱۰۰۰مترمربع میباشد. سرویسدهی این پایانه به شهرهای همدان - تویسرکان - سنندج و روزانه ۷۰۰۰نفر مسافر از این پایانه جابهجا میشوند
پایانهٔ جنوب غرب در بلوار انقلاب میدان تعاون واقع شده و دارای مساحتی معادل ۸۰۰ مترمربع است. سرویسدهی این پایانهٔ به شهرهای خرمآباد - کرمانشاه - نهاوند - بروجرد - سامن میباشد.
راهآهن غرب کشور حلقه اتصال شرق به غرب کشور است که این شبکه از ایستگاه سمنگان در شهر اراک آغاز و در نهایت به بندر لاذقیه در دریا مدیترانه میرسد راهآهن شهر ملایر به عنوان بخشی از راهآهن غرب است در سال ۱۳۹۱ قطعه اراک ملایر آن تکمیل و قابل بهرهبرداری شدهاست و قطعهای که این شهر را به کرمانشاه و مرز خسروی متصل میکند. تا نیمه نخست سال ۱۳۹۳، ۸۵ درصد پیشرفت کاری داشتهاست.
فرودگاه ولی عصر فرودگاهی در دست ساخت در شهر ملایر است. مراحل مقدماتی ساخت این فرودگاه از سال ۱۳۷۲ آغاز شده و هدف از احداث آن خدمات دهی به شهروندان شهرهای ملایر، نهاوند و بروجرد است.
این متن دومین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.
زکات علم، نشر آن است. هر
وبلاگ می تواند پایگاهی برای نشر علم و دانش باشد. بهره برداری علمی از وبلاگ ها نقش بسزایی در تولید محتوای مفید فارسی در اینترنت خواهد داشت. انتشار جزوات و متون درسی، یافته های تحقیقی و مقالات علمی از جمله کاربردهای علمی قابل تصور برای ,بلاگ ها است.
همچنین
وبلاگ نویسی یکی از موثرترین شیوه های نوین اطلاع رسانی است و در جهان کم نیستند وبلاگ هایی که با رسانه های رسمی خبری رقابت می کنند. در بعد کسب و کار نیز، روز به روز بر تعداد شرکت هایی که اطلاع رسانی محصولات، خدمات و رویدادهای خود را از طریق
بلاگ انجام می دهند افزوده می شود.
این متن اولین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.
مرد خردمند هنر پیشه را، عمر دو بایست در این روزگار، تا به یکی تجربه اندوختن، با دگری تجربه بردن به کار!
اگر همه ما تجربیات مفید خود را در اختیار دیگران قرار دهیم همه خواهند توانست با انتخاب ها و تصمیم های درست تر، استفاده بهتری از وقت و عمر خود داشته باشند.
همچنین گاهی هدف از نوشتن ترویج نظرات و دیدگاه های شخصی نویسنده یا ابراز احساسات و عواطف اوست. برخی هم انتشار نظرات خود را فرصتی برای نقد و ارزیابی آن می دانند. البته بدیهی است کسانی که دیدگاه های خود را در قالب هنر بیان می کنند، تاثیر بیشتری بر محیط پیرامون خود می گذارند.
ملایر شهری بزرگ و تاریخی در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان ملایر و در ۳۸۶ کیلومتری غرب پایتخت و در ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان واقع شدهاست. این شهر دومین شهر بزرگ استان همدان از نظر جمعیت بهشمار میآید. جمعیت ملایر با سه شهرک اقماری نامیله، او، حاجیآباد ۲۸۹۰۰۰ هزار نفر میباشد. ملایر از ترکیب دو واژه مال» و آگر» تشکیل شده که به معنی سرزمین آتش است. همچنین به سرزمین آریاییها نیز تعبیر شدهاست.ملایر از ۵ مرکز استان با نامهای: بیرجند، شهرکرد، یاسوج، سمنان، ایلام، بزرگتر است. همچنین بررسی تپه نوشیجان٬آتشکده و قلعهای باستانی در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر با کاوشهای باستانشناسان در این تپه باستانی سه طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت میدهند. مردم ملایر به زبان فارسی و گویش ملایری تکلم میکنند. شهرداری ملایر در سال ۱۳۱۷ تأسیس و این شهرداری هماکنون دو منطقه دارد. فرمانداری ویژه شهرستان ملایر در این شهر قرار دارد.
ملایر دارای سرانه فضای سبز بالایی است بهطوری که شامل ۴۰ پارک شهری، ۴ پارک جنگی و یک پارک قدیمی به نام پارک سیفیه است. سرانه فضای سبز در ملایر بیش از ۳/۱۴متر مربع است. از جمله آثار دیدنی در ملایر میتوان به پارک سیفیه، یخچال میرفتاح، شهر زیرزمینی سامن دوره اشکانیان، پروژه مینی ورد ملایر، بام ملایر و دریاچه کوثر اشاره کرد.
ملایر دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای معتدل است. وجود روستاها و زمینهای وسیع کشاورزی و باغهای حاصل خیز انگور و فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر با سه مرکز استان و قرارگیری بر سر راههای مواصلاتی اصلی، همچنین گستردگی صنعت مبل و منبت در توسعه ملایر مؤثر بودهاست.
هماکنون این شهر دارای ۱۰ مرکز آموزش عالی است. صنایع و کارخانههای فعال در ملایر در زمینه صنایع چوب و مبلمان میباشد. از رهآوردهای ملایر میتوان به فرش، خشکبار و عسل اشاره کرد.
ملایر بزرگترین تولیدکننده مبل در ایران و بزرگترین صادرکننده مبل و منسوجات چوبی به سلیمانیه میباشد.
همچنین ملایر به عنوان شهر ملی مبل و منبت در لیست شهرهای صنایعدستی کشور و شهر جهانی انگور ثبت شد.
ساختمان رادیو شهر ملایر آماده و تحویل صداوسیما شدهاست و از ۲۲ بهمن ۱۳۹۶ تاکنون به صورت آزمایشی شروع به کار کردهاست.
ملایر از دو واژه مال» و آگر» تشکیل شدهاست. مال به معنی خانه و آگر به معنی آتش است. بنابراین میتوان مالآیر را به معنی سرزمین آتش معنی کرد. امروزه نیز پس از هزاران سال بر روی کوههای شهر در شبهای نوروز آتش روشن میکنند. نظر دیگر بر این است که ملایر از واژگان مال» به معنی خانه و آیر» به معنی آریاییها گرفته شده، یعنی سرزمین آریاییها.
پژوهشهای باستانشناسی در تپه پری ملایر نشانگر دیرینگی دشت ملایر در آغاز دورهٔ تاریخی است. بر پایهٔ یافتههای باستان شناسان در تپه پری ملایر، منطقهٔ ملایر در دورهٔ ایلام قدیم دارای حکومت مستقل محلی بوده که با همسایگان خود روابط اقتصادی، ی و فرهنگی بسیاری داشتهاست. با توجه به نزدیکی مقر حکومت سلسلهٔ دوم ایلام قدیم به منطقهٔ پری ملایر در این عصر روابط نزدیک این منطقه با پادشاهی سیماشکی محتمل به نظر میرسد. سیماشکی یکی از سلسلههای تمدن ایلام و پایگاه ی این سلسله به احتمال فراوان خرمآباد امروزی بودهاست.
شاید بتوان گفت کهنترین سندی مرتبط با این دوره مه در آن به صراحت نام ملایر برده شدهاست را سکههای روزگار ساسانی دانست که نام Malayir بر روی آن دیده میشود.
ملایر پیش از ساسانیان جزو حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی پایتخت آن زمان بودهاست. از حوادث مهمی که در عهد ساسانیان در ملایر اتفاق میافتد مخفی شدن یزدگرد سوم شاه وقت ایران است که پایتختش در شهرستان نهاوند بوده در قلعهای که در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر و بر کوهی که هنوز به کوه یزدگرد مشهور است پنهان میشود.
در ده کیلومتری جاده ملایر به سمت بروجرد کوهی است بنام یزدگرد که آثار قلعهای مخروبه بر آن هنوز باقی است. در تاریخ آمدهاست که یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مداین شکست خورد برای تجدید قوا و جمعآوری لشکر به حوالی ملایر گریخت و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بودهاست. انوج نیز یکی از روستاهای بسیار قدیمی آن میباشد که دارای قلعهای بسیار قدیمی بنام قلعه انوج است که در حال نابودی است. به نظر میرسد این قلعه مربوط به دوره اشکانی باشد.
برابر مدارک موجود مردم ملایر در زمان حملهٔ عربان، دلیرانه از خود مقاومت کردند. ابن شادی (۵۲۰ ه. ق) در مجمل التواریخ و القصص، ضمن شرح جنگ نهاوند مینویسد: جماعتی از شهدای تازیان و از صحابه، بهری از ایشان با جراحت در حدود خوابق و ملایر هرجا افتادهاند و بعضی را در اینجایهای مشهد ظاهر است».
شهر ملایر در زمان افشار از اهمیت به سزایی برخوردار بودهاست. در کتاب خواجه تاجدار آمدهاست که پس از فوت نادر شاه، کریم خان زند ابتدا توانست بر ملایر مسلط شود و در مرحله بعد نهاوند و تویسرکان را فتح کرد. کریم خان زند بعد از غلبه بر مهر علی خان تکلو حاکم همدان موفق شد همدان را به تصرف خود درآورد. او سپس به سراغ اصفهان و گلپایگان رفت و آین دو شهر را تسخیر کرد و بطور موقتی ملایر را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود و سپس پایتخت را به فارس برد.
آنچه در شهر ملایر قابل مشاهده است، در شمال و شمال غرب، بقایای قلعه زندیه و قلعه چوبین بودهاست که هر یک از این دو محله به سمت مرکز شهر کنونی توسعه یافتهاند و به بخش مرکزی تازه ساز شهر وصل میشدند. قاجاریان از اتصال این دو مرکز جمعیتی و ایجاد یک شهر در این نقطه اهدافی داشتند که میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
هستهٔ اولیهٔ شهر ملایر، قلعهٔ بهرام چوبین است. این دژ یکی از پایگاههای مهم نظامی بهرام چوبین سردار نامی خسرو پرویز ساسانی بودهاست. بهرام چوبین مدت کوتاهی هم شاهنشاه ایران شد. قلعهٔ بهرام چوبین در خیابان وفایی ملایر واقع شدهاست و به عنوان هسته اولیهٔ شهر ملایر شناخته میشود. هرچند امروزه با توسعهٔ شهر ملایر، قلعه بهرام چوبین در زیر خیابان و خانههای منطقه مدفون شدهاست، اما در سال ۱۳۵۶ حفاریهایی از سوی دیوید استروناخ در این نقطه انجام شدهاست. پس از آنکه ایل زند دوباره به ملایر وارد شدند، در کنار قلعه چوبین، قلعهای ساختند که بعدها به قلعه زندیه معروف شد.
شهر امروزی ملایر در ۱۲۲۴ هجری قمری به دستور فتحعلیشاه قاجار، توسط فرزند وی محمدعلی میرزا دولتشاه، والی کرمانشاه، بنا نهاده شد و شیخعلی میرزا به پاس قدردانی از دولتشاه، این شهر را دولتآباد» نامید. دولتآباد مرکز ولایت ثلاث بود. اصطلاح ولایت ثلاث در تقسیمبندیهای کشوری دوره ناصرالدینشاه قاجار ایجاد شد و شامل دولتآباد (ملایر)، نهاوند و تویسرکان میشد. ملایر شهری حاکم نشین بود و کلیه دفاتر دولتی و اداری ولایت در این شهر متمرکز بودند.
در این دوره شهرسازی در ملایر تحت تأثیر سبک معماری اصفهانی قرار گرفت و با احداث بلوار و خیابانها سبک تازهای در شهرسازی به وجود آمد که شهر ملایر نیز تا اواخر دوره قاجار تحت تأثیر این سبک قرار داشت.
از جمله خانههای قدیمی ساخته شده در این دوره میتوان به خانه لطفعلی خان، خانه منصوری، خانه بابایی، خانه شیرزادی و خانه محمدباقر محسنی اشاره کرد.
ملایر نسبت به دو شهر نهاوند و تویسرکان شهر تازه تأسیسی بهشمار میآید. با این حال این شهر در دوره قاجار مرکز ولایت ثلاث بود. رونق این شهر در دوران فتحعلیشاه قاجار آغاز شد. توسعه ملایر به شخصی به نام شیخعلی میرزا شیخالملوک سپرده شد، وی در رقابت با برادرش که بر بروجرد، اراک و کرمانشاه سلطه داشت رونق ملایر را آغاز کرد. از جمله دستاوردهای شیخالملوک میتوان به احداث مدرسه، حمام و کاروانسرا اشاره کرد. پس از آن از مردم شهرهای اطراف خواسته شد در ملایر ساکن شوند.
هنگامی که قاجاریان به زمام داری رسیدند، با وصلتی که فتحعلیشاه قاجار با زندیه نمود، در صدد دلجویی زندیه برآمد، شاه ایران در سال ۱۲۲۱ هجری قمری به فرزند بزرگش (شاهزاده محمد علی میرزا) که متخلص به دولتشاه» بود دستور داد در کنار قلعه زندیه شهری کوچک بنا کند و او منطقه بین قلعه چوبین و قلعه زندیه را برگزید. پس از دولتشاه، فتحعلیشاه دیگر فرزندش یعنی شیخعلی میرزا را که از طرف مادر به زندیه میرسید را به حکومت ملایر منصوب کرد. به این ترتیب طرح اولیه شهر ملایر شکل میگیرد.
در آن دوران چهار دروازه در ابتدای چهار ورودی شهر ملایر و نیز برج و باروهای قدیمی در اطراف این دروازهها ساخته شد. در واقع در کنار هر دروازه، یک محله وجود داشتهاست که همه درون برج و باروی شهر (شارستان) قرار داشتهاند. در غرب خیابان امام رضا کنونی دروازهٔ سامن و کاروانسرای شترخواب تقریباً در شرق تکیه امام رضا، برج دروازه سنگی در شمال دروازه سامن و برج خاکریز در خیابان صفرخانی کنونی، برج قلاویز در میدان زندیه، برج خندق در ابتدای خیابان طلوعی و مقابل برج خندق، برج دیگری نیز بود. برج یخچال در خیابان خیام، برج حاج جهان شاد در اول ا، برج آقا جنب مسجد کلهر، برج زورآباد در کنار دروازه زورآباد، برج حسین علی خان در میدان فعلی امام در جای مسجد صفی که بزرگترین بود قرار داشتند. این برجها و دروازهها میتوانند تصویری از دولتآباد اولیه را در ذهن ما ترسیم کنند. برجهای گلی که به هم متصل بودند و در این محدوده هسته اولیه دولتآباد» بزرگترین قصر به نام قصر آیین (بهشت آیین) تقریباً در محل فعلی هلال احمر با مساحتی بسیار و ارتفاعی بلند ساخته شد. در کنار این برج عمارت گوهرالملوک دختر شیخ الملوک بود که به قصر گوهر الملوک معروف بود. همچنین در درون شهر، محلههای زورآباد یا فرح آباد، فراهانی، دولتآباد، زندیه، کهنه، قبِّهایها، امامیها و میدان حکومتی و دیگر تأسیسات شهری مانند بازار، مسجد، حمام، کاروانسرا، دیوانخانه و سربازخانه شکل گرفت. همچنین قناتهای ملایر عبارت بودند از دولتآباد، پارک، موده، بهارستان و جعفرآباد. پس از شیخعلی میرزا، سیف الدوله، ابولقاسم خان نوری، محمد علی خان میرفتاح و جامع قاسم خوانساری در توسعه وگسترش شهر فعالیت داشتند.
ملایر در استان غرب قرار داشت و شهرستانهای فعلی نهاوند و تویسرکان در گذشته و براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۲۶ ه.ش از بخشهای تابعه شهرستان ملایر در استان پنجم کشور بودند که در سال ۱۳۲۸ ه.ش از ملایر منفک و به شهرستان ارتقاء یافتند
ملایر شهری کوهستانی است و در میان رشته کوه زاگرس قرار گرفتهاست. بافت اصلی شهر در جلگهای مسطح ساخته شده و آب و هوایی معتدل کوهستانی دارد.
ملایر در ۴۸ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۰ ثانیه از مبدأ گرینویچ و عرض ۳۴ درجه و ۱۷ دقیقه قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۷۲۵ متر است.
از دیدگاه زمینشناسی ملایر در زون سنندج- سیرجان قرار دارد و کمربند ملایر – اصفهان به عنوان یکی از گسترههای معدنی سرب و روی ایران معرفی شدهاست. بر اساس اظهار سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور کمربند ملایر – اصفهان مهمترین محور روی و سرب ایران است.
پس از اینکه قاجارها بر حکومت مرکزی تسلط یافتند، ایل زند دوباره به ملایر بازگشتند و در چند نقطه از دشت ملایر ساکن شدند، سپس اندک اندک چند دستهٔ مهاجر به ملایر وارد و در این شهر ساکن شدند که مبدأ آنان نهاوند، تویسرکان و اصفهان، فراهان و خوانسار و کشور بحرین بود.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۷۰٬۲۳۷ نفر (۵۲٬۶۹۷ خانوار) بودهاست.
جدول زیر روند رشد جمعیت ملایر را نشان میدهد.
بر حسب آمار دفتر ی استانداری همدان به نقل از مرکز آمار ایران جمعیت و قومیتهای شهرستان ملایر به شرح زیر است مردم اصیل شهرستان ملایر اکثراً فارس هستند که به دلایل مختلف گویش لری در بین آنها کم رنگ ترشده و بیشتر به زبان فارسی با لهجه ملایری تکلم میکنند و اقلیتهای ترک نیز در نواحی شمالی ملایر هستند، ساکن میباشند. بجز ایل زند که مشهور ترینِ قوم لک در منطقه ملایر میباشد مابقی در حدود چند روستا پراکنده شدهاند. البته در ادوار گذشته اقوام زیادی از مناطق مختلف ایران به ملایر کوچ کردهاند.
شهرستان ملایر به خاطر موقعیت جغرافیاییاش از دیرباز میزبان اقوام گوناگون بودهاست و از این روی گویشهای گوناگونی در آن به وجود آمدهاست که مهمترین آنها میتوان به فارسی و گویش ملایر میتوان اشاره کرد.
گویش ملایری گویشی است که مردم شهرستان ملایر به آن تکلم میکنند. این گویش از گویشهای زبان فارسی و به گویش پارسی میانه نزدیک است.گویش ملایری گویشی است که مردم شهر ملایر مرکز شهرستان ملایر به آن سخن میگویند. فرهنگستان زبان و ادب فارسی این گویش را پارسی میانه میدانند.دائرةالمعارف بزرگ اسلامی هم در مقالهٔ فارسی ملایری و کتاب گویش ملایری به بررسی ساختار این گویش پرداختهاند.رودیگر اشمیت نیز معتقد است این گویش به پارسی میانه نزدیک است. در کتاب دانشنامهٔ ملایر گویش ملایری در دنباله زبان مادی بهشمار آمدهاست.
دین بیشتر مردم ملایر اسلام و مذهب آنان شیعه دوازده امامی است. در ملایر اقلیتهای مذهبی نیز وجود دارد. در گذشته شمار زیادی یهودی در ملایر زندگی میکردند که بعد از انقلاب اسلامی بیشتر آنها به اسراییل مهاجرت کردهاند. در گذشته کلیسای ارامنه ملایر در ملایر وجود داشتهاست. در شهرستان ملایر چهار کلیسا وجود داشته که اکنون تنها ویرانههای آنها باقی ماندهاست. این کلیساها عبارتند از:
ضمناً در این شهر چهار منطقه ارمنینشین بودهاست که از کلیساهای آنها اطلاعی در دست نیست.
شهر ملایر دارای سه پایانه مسافربری میباشد:
پایانهٔ بزرگ ملایر در میدان استقلال واقع شده، این پایانه دارای مساحتی معادل ۲۱۰۰۰۰مترمربع است. سرویسدهی این پایانه به تمام نقاط کشور (برون استانی) است.
پایانهٔ غرب یا ترمینال همدان در میدان انقلاب بلوار بهشتی جنب فرمانداری واقع شده که دارای مساحتی معادل ۱۰۰۰مترمربع میباشد. سرویسدهی این پایانه به شهرهای همدان - تویسرکان - سنندج و روزانه ۷۰۰۰نفر مسافر از این پایانه جابهجا میشوند
پایانهٔ جنوب غرب در بلوار انقلاب میدان تعاون واقع شده و دارای مساحتی معادل ۸۰۰ مترمربع است. سرویسدهی این پایانهٔ به شهرهای خرمآباد - کرمانشاه - نهاوند - بروجرد - سامن میباشد.
راهآهن غرب کشور حلقه اتصال شرق به غرب کشور است که این شبکه از ایستگاه سمنگان در شهر اراک آغاز و در نهایت به بندر لاذقیه در دریا مدیترانه میرسد راهآهن شهر ملایر به عنوان بخشی از راهآهن غرب است در سال ۱۳۹۱ قطعه اراک ملایر آن تکمیل و قابل بهرهبرداری شدهاست و قطعهای که این شهر را به کرمانشاه و مرز خسروی متصل میکند. تا نیمه نخست سال ۱۳۹۳، ۸۵ درصد پیشرفت کاری داشتهاست.
فرودگاه ولی عصر فرودگاهی در دست ساخت در شهر ملایر است. مراحل مقدماتی ساخت این فرودگاه از سال ۱۳۷۲ آغاز شده و هدف از احداث آن خدمات دهی به شهروندان شهرهای ملایر، نهاوند و بروجرد است.
درباره این سایت